Ubezwłasnowolnienie

Choroba psychiczna osoby najbliższej, jej niedorozwój umysłowy lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne, w szczególności alkoholizm i narkomania często powodują, że osoba ta nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem lub też potrzebuje bieżącej pomocy w prowadzeniu swoich spraw. Wówczas rodzina staje przed podjęciem bardzo trudnej decyzji jaką jest konieczność ubezwłasnowolnienia osoby najbliższej. Ubezwłasnowolnienie, źle kojarzone i budzące wiele kontrowersji, jest dla wielu osób poważnym wyzwaniem.

Kancelaria świadczy usługi w zakresie prowadzenia postępowania przed sądem dotyczącym ubezwłasnowolnienia, zarówno częściowego jak i całkowitego i pomaga przejść ten trudny etap przez osobę występującą z takim wnioskiem.

Ubezwłasnowolnienie, według obowiązujących przepisów polega na ograniczeniu lub pozbawieniu osoby fizycznej zdolności do czynności prawnych wskutek wydanego orzeczenia sądowego. Innymi słowy oznacza to, że osoba ubezwłasnowolniona traci możliwość podejmowania samodzielnie decyzji i dokonywania różnego rodzaju czynności prawnych. Jest to instytucja, która poważnie ingeruje w sferę elementarnych praw człowieka wobec czego można ją stosować jedynie w wyjątkowych sytuacjach. Oczywiście celem tej instytucji jest pomoc osobie, która ma zostać ubezwłasnowolniona w prowadzeniu spraw osobistych i majątkowych, dlatego też sąd wydając odpowiednie orzeczenie w każdym przypadku kieruje się dobrem osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona.  

Ubezwłasnowolnienie dzielimy na całkowite i częściowe.

Ubezwłasnowolnienie całkowite

Zgodnie z art. 13 § 1 kodeksu cywilnego ubezwłasnowolnienie całkowite może dotyczyć osoby, która ukończyła 13 lat i nie jest w stanie samodzielnie podejmować istotnych decyzji z powodu choroby bądź zaburzeń psychicznych, umysłowego niedorozwoju czy zaburzeń spowodowanych alkoholizmem lub narkomanią.

Należy przy tym pamiętać, jak to podkreśla się w orzecznictwie i doktrynie, istnienie choroby psychicznej lub innej wskazanej w powyższym przepisie przyczyny nie jest przesłanką wystarczającą do orzeczenia ubezwłasnowolnienia całkowitego. Musi jej jeszcze towarzyszyć powiązana przyczynowo z tymi przyczynami niemożność kierowania swoim, szeroko rozumianym, postępowaniem przez osobę fizyczną, której wniosek dotyczy. Przez pojęcie „niemożność” rozumieć należy brak świadomego kontaktu z otoczeniem oraz brak możliwości intelektualnej oceny swojej sytuacji, swojego zachowania i wywołanych nim następstw.

Dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie, jeżeli nie pozostaje ona jeszcze pod władzą rodzicielską, ustanawia się opiekę. Opiekun w takim przypadku sprawuje pieczę nad majątkiem i osobą ubezwłasnowolnionego. Piecza ta wykonywana jest pod nadzorem sądu opiekuńczego.

W pierwszej kolejności jako opiekuna ustanawia się małżonka tej osoby, zaś w jego brak lub w przypadku gdy nie daje on rękojmi wykonywania obowiązków opiekuna, opiekunem ustanawia ojca lub matkę ubezwłasnowolnionego. Wobec braku tych osób, opiekę powierza się zakładowi opieki społecznej lub placówce leczniczej.

Z uwagi na bardzo wyjątkowy charakter tej instytucji, podjęcie przez sąd decyzji o całkowitym ubezwłasnowolnieniu poprzedzone jest bardzo gruntownym zbadaniem sprawy, w tym w szczególności zapoznanie się z dokumentacją medyczną a także przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego.

Pamiętać należy, że czynność prawna dokonana przez osobę ubezwłasnowolnioną całkowicie jest nieważna. Wyjątkiem są umowy należące do powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego. Taka umowa staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych. Osoby ubezwłasnowolnione całkowicie nie mogą zatem między innymi sporządzić testamentu, być pełnomocnikiem, zawrzeć małżeństwa, nie przysługuje im władza rodzicielska, a co za tym idzie nie mogą także przysposobić dziecka.

Ubezwłasnowolnienie częściowe

Ubezwłasnowolnienie częściowe polega na ograniczeniu osobie pełnoletniej prawa do czynności prawnych z powodu choroby bądź zaburzeń psychicznych, umysłowego niedorozwoju czy zaburzeń spowodowanych alkoholizmem lub narkomanią w sytuacji, gdy nie istnieją wyraźne przesłanki do ubezwłasnowolnienia całkowitego, natomiast osoba ta wymaga pomocy przy prowadzeniu jej spraw majątkowych bądź osobistych.

W przypadku ubezwłasnowolnienia częściowego sąd ustanawia dla takiej osoby kuratelę.

Pamiętać należy, że jednostronna czynność prawna dokonana przez osobę o ograniczonej zdolności do czynności prawnych, do której ustawa wymaga zgody przedstawiciela ustawowego, dokonana bez tej zgody jest nieważna.